การศึกษาครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อหาต้นทุนต่อหน่วยและอัตราส่วนการคืนทุุนของงานบริการการแพทย์แผนไทยของศูนย์การแพทย์แผนไทย โรงพยาบาลกุดชุม ในบริการหลัก 2 ด้าน คือ บริการอบสมุนไพร และบริการนวดแผนไทยในมุมมองของผู้ให้บริการ, เป็นการศึกษาเชิงพรรณนาโดยเก็บข้อมูลย้อนหลัง เป็นระยะเวลา 1 ปี ตั้งแต่ 1 ตุลาคม พ.ศ.2546 ถึง 30 กันยายน พ.ศ.2547 ประกอบด้วย (1) จำนวนครั้งของบริการที่ศึกษาม (2) ข้อมูลรายได้, (3) ต้นทุนค่าแรง, (4) ต้่นทุนค่าวัสดุ, (5) ต้นทุนค่าลงทุน, (6) ต้นทุนรวม คำนวณจากต้นทุนทางตรงของงานบริการแพทย์แผนไทย และต้นทุนทางอ้อมที่กระจายมาจากหน่วยต้นทุนสนับสนุนโดยวิธีการกระจายต้นทุนแบบสมการพร้อมกัน, (8) ต้นทุนต่อหน่วย, และ (9) อ้ัตราส่วนการคืนทุน.

จากการศึกษาพบว่า ต้นทุนต่อหน่วยของการอบสมุนไพรเท่ากับ 127.13 บาทต่อครั้ง, ต้นทุนเฉลี่ยต่อหน่วยของการนวดทั้งหมดเท่ากับ 361.78 บาทต่อครั้ง (เมื่อแบ่งเป็น 5 ประเภทย่อย คือ การนวดเพื่อฟื้นฟูสภาพ, การนวดเพื่อส่งเสริมสุขภาพ, การนวดเพื่อการรักษาอาการปวดช่วงล่างลำตัว, การนวดฝ่าเท้า และการนวดอาการปวดช่วงบนลำตัว มีต้นทุนต่อหน่วยเท่ากับ 570.18, 570.18, 379.31, 316.45 และ 285.05 บาทต่อครั้ง ตามลำดับ. อัตราการคืนทุนงานบริการการแพทย์แผนไทยโดยรวมของศูนย์การแพทย์แผนไทย มีค่าเพียงร้อยละ 32.03 โดยบริการอบสมุนไพรและบริการนวดไทย มีอัตราส่วนการคืนทุนร้อยละ 44.14 และร้อยละ 29.17 ตามลำดับ. ผลการศึกษานี้แสดงให้เห็นว่างานบริการการแพทย์แผนไทยต้องอาศัยการสนับสนุนทางการเงินจากโรงพยาบาลจึงจะคงอยู่ได้ ดังนั้นควรมีการพิจารณาถึงการปรับปรุงการบริหารงานหรืออัตราค่าบริการเพื่อให้งานนี้คุ้มทุน.

คำสำคัญ: ต้นทุนต่อหน่วย, อัตราส่วนการคืนทุน, บริการการแพทย์แผนไทย

The objectives of this study were to determine the unit cost and cost recovery ratio of Thai traditional medicine services of the Thai Traditional Medicine Service Center in Kudchum Hospital, YasothonProvince. This retrospective descriptive study was carried out over one year from October 1, 2003 to September 30, 2004. It was based on the provider’s perspectives of two services: herbal steam bath and Thai traditional massage. Retrospective data were collected and consisted of the amount of services, revenue, labor cost, material cost, and capital cost. The total cost was the combination of the direct cost of the Thai traditional medicine section and the indirect cost obtained from the supporting section in the hospital. The simultaneous equation method was used to allocate the cost from the supportive center. The unit cost and the cost recovery ratio were then calculated. It was found that the unit cost of the herbal steam bath service and the average unit cost of the Thai massage service were 127.13 and 361.78 baht, respectively. The unit costs for each type of Thai massage service, rehabilitation massage, health promotion massage, lower body therapeutic massage, foot massage and upper body therapeutic massage were 570.18, 570.18, 379.31, 316.45 and 285.05 baht, respectively. The cost recovery ratio of the total Thai traditional medicine service was only 32.03 percent, with 29.17 percent being the cost recovery ratio of the Thai massage service and 44.14 percent the cost recovery ratio of the herbal sauna service. The results of this study indicated that the Thai traditional medicine service could not survive without monetary support from the hospital; therefore, changing both the management and the service fees should be considered.

Key words: unit cost, cost recovery ratio, Thai traditional medicine services