การวิจัยกึ่งทดลองครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาผลของการประคบสมุนไพรเพื่อบรรเทาอาการปวดของผู้ป่วยกระดูกข้อเข่าเสื่อมที่มีการอักเสบ โดยการเปรียบเทียบอาการปวดข้อเข่า, ระยะห่างของเวลาที่มีอาการปวด, และความลำบากในการทำกิจกรรม ก่อน-หลังการทดลอง, และเปรียบเทียบระหว่างผู้ป่วย 3 กลุ่ม คือกลุ่มที่ได้รับการรักษาด้วยวิธีประคบสมุนไพร, ประคบร้อน, และบริหารข้อเข่า. กลุ่มตัวอย่างศึกษาเป็นผู้ป่วยโรคข้อเข่าเสื่อมอักเสบ ที่รับไว้รักษาในโรงพยาบาลดำเนินสะดวก เป็นเวลา 5 วัน กลุ่มละ 30 คน. เครื่องมือที่ใช้ในการประเมินอาการปวดเป็นแบบประเมิน visual analog scale และแบบประเมิ้นความลำบากในการทำกิจกรรม. วิเคราะห์ข้อมูลโดยใช้ค่าความถี่ ค่าร้อยละ ค่ะเฉลี่ย การทดสอบที และการวิเคราะห์ความแปรปรวนร่วม.

ผลการวิจัยพบว่า หลังการรักษา ผู้ป่วยที่ได้รับการรักษาทั้ง 3 กลุ่ม มีอาการปวดข้อเข่า และมีความลำบากในการทำกิจกรรมลดลงอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ 0.01. การเปรียบเทียบระหว่างกลุ่ม พบว่าผู้ป่วยมีอาการปวด, ระยะห่างของเวลาที่มีอาการปวด, และความลำบากในการทำกิจกรรมไม่แตกต่างกัน โดยในช่วงสองวันแรกของการรักษา ผู้ป่วยที่ได้่รับการรักษาโดยการประคบสมุนไพรมีค่าเฉลี่ยของอาการปวดลดลงอย่างรวดเร็วกว่ากลุ่มอื่น อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ 0.01. สถาบันแพทย์แผนไทยควรนำข้อค้นพบจากการวิจัยครั้งนี้ ไปใช้ในการกำหนดแนวทางเวชปฏิบัติการแพทย์แผนไทย โดยใช้วิธีการประคบสมุนไพรในสองวันแรกเพื่อลดการอักเสบ, เมื่ออาการอักเสบลดลงแล้วควรใช้การรักษาด้วยวิธีการอื่นแทน เช่น การประคบร้อน หรือการบริหารข้อเข่า เนื่องจากมีค่าใช้จ่ายน้อยกว่าและมีผลการรักษาไม่แตกต่างกัน.

คำสำคัญ: การประคบสมุนไพร, ผู้ป่วยโรคกระดูกข้อเข่าเสื่อมอักเสบ

The present study was a quasi-experimental research study, the purpose of which was to determine the pain-relieving effect of hot herbal compresses in knee osteoarthritis patients by comparing the severity of pain, duration between each pain episode and difficulty in performing daily activities between three treatment groups, namely, herbal compress, hot compress and isometric knee exercise. Subjects were osteoarthritis patients being treated as in-patients at Damnoensaduak Hospital for five days. A questionnaire was created to assess pain levels and the difficulty in performing daily activities before and after the treatment using the visual analog scale. The data obtained were analyzed using paired t-test and one-way analysis of covariance. It was found that the levels of knee pain and difficulty in performing daily activities in the three treatment groups were significantly lower than the levels before receiving the treatment (p < 0.01). The scores of knee pain, duration between each pain episode, and difficulty in performing daily activities were not significantly different among the three groups. However, the reduction of mean pain scores during the first two days of the hot herbal compress group was statistically significant (p < 0.01) and more rapid than the other two groups. It is suggested that the Institute of Thai Traditional Medicine apply the results of the present study in the clinical practice guideline for the treatment of knee osteoarthritis by using hot herbal compresses during the first two days of treatment. When the inflammation subsides, other methods of treatment, such as hot compress and isometric knee exercise, should then be used instead, as these two methods cost less but give equivalent therapeutic efficacy.

Key words: herbal compress, hot compress, isometric knee exercise, knee osteoarthritis